تنهاترین یاس

 (بسم الله الرحمن الرحیم)

عده ای بر این باورند که مراد از « بقیة اللَّه » در آیه شریفه « بقیة اللَّه خیر لكم ان كنتم مؤمنین» حضرت مهدى (عج) است. ممکن است این سوال مطرح شود که مگرامام زمان (عج) در زمان رسول‏اللَّه(صلى‏ اللَّه ‏علیه ‏وآله) وجود داشتند و شناختى از آن حضرت بوده كه چنین آیه‏اى نازل شده است. باید گفت اولا این آیه از فرمایشات حضرت شعیب(علیه‏ السلام) خطاب به قوم خود است. ثانیا آن چه درباره نسبت آیه با امام مهدى (عج) وجود دارد و باعث شهرت آن در محافل و منابر نسبت به آن حضرت شده است، بحث انطباق مفهومى آیه و تطبیق یكى از مصادیق آیه بر فردى است كه با تفسیر آیه سازگار است. زیرا «بقیه» به معناى باقى مانده است و مراد از آن سودى است كه به فروشنده مى‏رسد، یعنى آن چه بعد از پایان معامله برایش باقى مى‏ماند و آن را در در راه حوائج خود خرج مى‏كند. و مراد آیه این است كه سودى كه از طرف خدا براى شما باقى مانده و خدا از طریق فطرت خودتان شما را بدان راهنمایى كرده، اگر مؤمن باشید، براى شما بهتر از مالى است كه از راه كم‏فروشى و كم كردن پیمانه و ترازو تصاحب مى‏كنید. تفسیر نمونه، با عبارت گویاترى «بقیةاللَّه» را چنین معنا كرده است: هر موجود نافعى از طرف خداوند كه براى بشر باقى مانده و مایه خیر و سعادت او گردد، «بقیةاللَّه» محسوب مى‏شود. باید گفت اولا این آیه از فرمایشات حضرت شعیب(علیه‏ السلام) خطاب به قوم خود است. ثانیا آن چه درباره نسبت آیه با امام مهدى (عج) وجود دارد و باعث شهرت آن در محافل و منابر نسبت به آن حضرت شده است، بحث انطباق مفهومى آیه و تطبیق یكى از مصادیق آیه بر فردى است كه با تفسیر آیه سازگار است. [1] از این رو، امام زمان(علیه ‏السلام) كه وجود شریفشان مایه بیشترین خیر و بركت براى جامعه بشرى است، یكى از بهترین مصادیق این آیه مباركه است. به قول یكى از قرآن‏پژوهان معاصر، از آن جا كه آیه‏هاى قرآن داراى مفاهیم جامع هستند و در عصرهاى بعد مى‏توانند بر مصداق‏هاى كلى‏تر و وسیع‏تر تطابق داشته باشند، این آیه با امام زمان (عج) كه روشن‏ترین مصداق، «بقیةاللَّه» است، مطابقت مى‏كند. براى كاملتر شدن پاسخ، خوب است به نظر یكى از دانشمندان اهل سنت نیز توجه نمایید. شبلنجى دانشمند شافعى، روایتى را نقل كرده‏اند كه «هنگامى كه (مهدى) قیام كند، بر كعبه تكیه زند و 313 تن از پیروانش نزد او گرد آیند. پس اولین چیزى كه مى‏گوید، این آیه است: «بقیةاللَّه خیر لكم ان كنتم مؤمنین». سپس مى‏فرماید: منم «بقیةاللَّه» و خلیفه او و حجت خدا بر شما. پس از آن، كسى بر آن حضرت سلام نمى‏كند، مگر این كه مى‏گوید: «السلام علیك یا بقیة اللَّه فى ارضه»؛ سلام بر تو اى باقى گذارده خدا در زمینش.[2] بنابراین، گر چه مفاد این آیه، از سخنان حضرت شعیب(علیه‏ السلام) خطاب به قوم خود است، اما مصداق اكمل آن، وجود شریف حضرت صاحب الامر(عج) است.

پى نوشت: [1]. تفسیر نمونه، ج 9، ص 204. [2]. ملامحسن فیض كاشانى، تفسیر صافى، ج 2، ص 468.